A

Abordaż - sposób walki na morzu stosowany do XIX w. Polegał na szczepianiu się okrętów nieprzyjacielskich za pomocą haków abordażowych i lin oraz walce wręcz na pokładach.

Achterpik - skrajny rufowy przedział wodoszczelny.

Achtersztag - lina stalowa (dawniej roślinna), podtrzymująca maszt od rufy, najczęściej zamocowana do szczytu (topu) masztu.

Agona - linia łącząca na mapie morskiej punkty o zerowej wartości deklinacji magnetycznej.

Afrakta - grecki starożytny statek wiosłowy.

Akcja - rzymski okręt z ożaglowaniem rejowym.

Akwalung - lekki ubiór z urządzeniami do swobodnego nurkowania do 80 m.

Apsel - skośny żagiel podnoszony między grotmasztem i bezanmasztem.

Armator - przedsiębiorstwo lub inna instytucja państwowa albo prywatna, użytkująca statek lub statki własne, bądź pozostające cudzą własnością, lecz oddane w użytkowanie temu armatorowi.

Awanport - zewnętrzna część portu między falochronem a dalszymi częściami portu.

Awizo - szybki okręt w okresie flot żaglowych, służący do rozpoznania.

do góry

B

Bagsztag - lina stalowa (dawniej roślinna), podtrzymująca maszt ukośnie ku rufie. Dolny jej koniec łączy się z pokładem pomiędzy wantą i achtersztagiem. Bagsztagi tworzą zawsze symetryczną parę.

Bajdewind - kurs na wiatr.

Bakista - skrzynia - schowek pod koją, lub na pokładzie w kokpicie.

Balast - obciążenie w dolnej części kadłuba w celu polepszenia stateczności jachtu.

Balonfok - duży żagiel używany przy słabych wiatrach zamiast foka.

Balonkliwer - duży żagiel na sztagu zamiast kliwra.

Bandaż - linowe lub płócienne wzmocnienie w miejscu połączeń.

Bandera – flaga wciągana na maszt, lub wieszana na drzewcu (flagsztoku) na rufie jachtu, widoczny znak przynależności państwowej.

Banta - grube naszycie płócienne w poprzek i na rogach żagli.

Bark - statek żaglowy trzymasztowy (wyjątkowo z większą liczbą masztów) o ożaglowaniu rejowym, oprócz żagli ostatniego z masztów (ożaglowanie trójkątne lub gaflowe).

Barkas - łódź wiosłowo-żaglowa służąca do komunikacji między statkami oraz do innych celów, np. do połowu ryb.

Barkentyna - statek żaglowy o 3 lub więcej masztach, z których pierwszy ma ożaglowanie rejowe, a pozostałe skośne.

Bat - duża, uzbrojona łódź do prac pomocniczych gł. XVI - XIX w.

Beauforta skala - trzynastostopniowa skala siły wiatru, liczona od 0 (cisza) do 12 (huragan).

Bermudzkie ożaglowanie - zobacz: ożaglowanie.

Bezan - żagiel na bezanmaszcie, słowo to określa osprzęt i ożaglowanie masztu tylniego na statku.

Bezanmaszt - zazwyczaj ostatni, tylny maszt na jednostce wielomasztowej, na dwumasztowym statku nazywa się tak tylny maszt, jeżeli jest mniejszy od pierwszego.

Bezanżagiel - żagiel trójkątny lub gaflowy podnoszony na bezanmaszcie.

Bibloki - małe bloki umocowane w okuciu do bomu, przez które przechodzi reflina.

Birema - starożytny okręt bojowy o napędzie wiosłowym (dwa rzędy wioseł).

Bisquine (Biskin, Dryfter) - statek rybacki, zazwyczaj o ożaglowaniu lugrowym

Blindgafel - rozpórka umocowana do bukszprytu służąca do napięcia waterbaksztagów.

Blindżagiel - (żagiel podbukszprytowy, waterfok) niewielki kwadratowy żagiel, rozpinany na rei pod bukszprytem. Obecnie stosowany sporadycznie.

Bocianie gniazdo - platforma umieszczona na maszcie, służąca jako punkt obserwacyjny.

Bojrep - linka z boją przymocowana do kotwicy i wskazująca jej położenie.

Bond - kantyna statku.

Bom - poziome ruchome drzewce, zaczepione jednym końcem do masztu, służące do mocowania dolnej krawędzi (liku) żagla.

Bombramreja - piąta od pokładu reja na bombramstendze.

Bombramsel - zobacz: bombramżagiel

Bombramżagiel - żagiel podnoszony do bombramrei otrzymujący nazwę masztu np. fokbombramżagiel.

Bomkliwer - pierwszy dolny żagiel na bukszprycie.

Bomstenga - przedłużenie bukszprytu daleko przed dziób.

Bosman - bezpośredni zwierzchnik marynarzy.

Bramreja - czwarta od pokładu reja mocowana na bramstendze.

Bramsaling - wiązanie łączące bramstengę z bombramstengą.

Bramstenga - drugie od dołu przedłużenie masztu.

Bramsel - zobacz: bramżagiel.

Bramżagiel - żagiel rejowy podnoszony na bramrei.

Brander - stosowany w XVI w. niewielki okręt naładowany materiałami zapalającymi, który puszczano z wiatrem na flotę nieprzyjaciela, celem jej zapalenia.

Brasować - zmieniać ustawienie żagli za pomocą lin-bras.

Brasy - liny biegnące od rei do rufy, służące do manewrowania żaglami w płaszczyźnie poziomej.

Bryfok - żagiel rejowy na fokmaszcie.

Bryg - dwumasztowy statek o ożaglowaniu rejowym. Posiada zespół kliwrów nad bukszprytem oraz rejowy bezan na drugim maszcie.

Brygantyna - dwumasztowiec, na którym przedni maszt fokmaszt występuje zawsze z pełnym ożaglowaniem, natomiast grotmaszt wyposażony jest w ożaglowanie skośne.

Bryty - pasy płótna, z których uszyty jest żagiel.

Buchta - luźny zwój liny, również poszczególne kręgi liny.

Bukszpir - przedłużenie bukszprytu.

Bukszpryt - rodzaj pochyłego masztu na dziobnicy wystającego ukośnie do góry (czasem niemal poziomo). Służy do mocowania sztagów oraz pozwala na mocowanie dodatkowych żagli.

Bulaj - szczelne okienko w burcie lub nadbudówce.

Bulbkil - balast bryłowy zawieszony na płaskiej płetwie przytwierdzonej do dna jachtu.

Bulina - dodatkowa linka, którą można przyciągnąć róg szotowy żagla do want, przy zwrocie przez sztag.

Burta - boczna część kadłuba (jachtu). Patrząc od tyłu kadłuba w kierunku jego przedniej części, po prawej stronie znajduje się jego prawa burta - zwana sterburtą, natomiast po lewej - lewa - zwana bakburtą.

do góry

C

Cargo - ładunek zabierany przez statek.

Ciąg - część liny, za którą się ciągnie.

Chief - potoczny tytuł 1-ego mechanika.

Chomątko - zobacz: kausza.

Choroba morska - zaburzenia równowagi i układu nerwowego wywołane kołysaniem statku.

Chwiejba - wzdłużne i boczne kołysanie statku na fali.

Cuma - lina służąca do mocowania statku do nadbrzeża, boi lub innego miejsca postoju.

Cumowanie - mocowanie statku do nabrzeża, innego statku lub zakotwiczonej pławy czy beczki cumowniczej za pomocą systemu lin zwanych cumami i szpringami.

Czarter - 1. wynajem statku lub części jego ładowni dla przewozu pasażerów lub towarów. Czarter może być na jeden kilka rejsów albo na pewien okres, z załogą właściciela lub bez. 2. opłata za wynajęcie statku.

Czerpak - szufla do wylewania wody z jachtu.

do góry

D

Dejwud - wzmocnienie łączące stewę ze stępką(kilem).

Dek - zobacz: pokład.

Delfiniak - drewniana rozpórka umocowana do bukszprytu, służąca do napięcia watersztagu.

Demurrage - opłaty karne płacone kapitanowi statku za przestoje na redzie lub w porcie z winy władz portowych.

Denniki - łączą ze sobą wręgi i całą ramę wręgową ze stępką.

Dewiacja - kąt, o który odchyla się igła kompasu magnetycznego od południka pod wpływem żelaza znajdującego się w statku.

Dhow - typ żaglowca arabskiego o znacznej rozpiętości konstrukcyjnej. Używa się ich również obecnie. Jest to żaglowiec dwu- lub trzymasztowy (pierwszy z masztów jest wyższy i ma ożaglowanie łacińskie) o charakterystycznym skośnym, pochylonym ku wodzie kształcie dziobu.

Diafon - urządzenie do nadawania powietrznych sygnałów dźwiękowych podczas mgły.

Dirka - lina takielunku biegnąca od noku bomu na ukos do górnej części masztu i służąca do podtrzymywania bomu.

Dok - obiekt portowy służący do budowy lub naprawy i konserwacje statków.

Doker - dawna nazwa robotnika portowego.

Drablina - linka łącząca dwie sąsiednie wanty i tworząca stopień drabinki linowej.

Drairep - ruchoma linka służąca do podnoszenia rei.

Drakkar - wiosłowo - żaglowy bezpokładowy okręt Wikingów z VIII w.

Drapacz - mała kotwica bez poprzeczki.

Dromona - okręt bizantyjski i wenecki, wiosłowy z V - IX w.

Dryf - kąt między kierunkiem kursu wykreślonym na mapie a rzeczywistym kierunkiem ruchu statku, powstały w wyniku spychania przez wiatr i fale płynącego statku z obranego kursu. W praktyce kąt między osią symetrii statku a kilwaterem.

Dungiyah - nieduży statek arabski o obniżonym dziobie i trójkątnym żaglu.

Dziób - przednia części kadłuba statku, gdzie zbiegają się burty. Nazywa się tak również przednią część pokładu.

Dżonka - chiński statek drewniany bez stępki, 1-3 masztowy przeznaczony do żeglugi po wielkich rzekach, wzdłuż ich wybrzeży.

do góry

E

Elmat - dawna nazwa żeglarskiej doby od południa do południa.

Embargo — 1. zatrzymanie przez państwo w jego portach lub na jego wodach terytorialnych obcych statków, ładunku i innego mienia; 2. zakaz przywozu lub wywozu towarów, waluty itp., dotyczący określonego kraju; 3. zakaz wchodzenia do portów, dotyczący obcych statków.

Eskadra — operacyjny zespól okrętów, złożonych z głównych sił nawodnych na danym teatrze działań; we flocie żaglowej eskadrą. nazywano często wydzieloną część floty, wyznaczoną do wykonania pewnego określonego zadania.

do góry

F

Falrep - balast stanowiący część kadłuba jachtu w kształcie pionowej płetwy.

Fał - lina takielunku służąca do podnoszenia żagli i części omasztowania (może być np. grotfał lub gafelfał).

Feluka - 1-2 masztowy statek z ożaglowaniem łacińskim pływający na Morzu Śródziemnym do XIX w. Używany w żegludze przybrzeżnej, rybołówstwie, a dawniej także w marynarce wojennej.

Flaglinka - linka, na której podnosi się flagi sygnałowe i bandery.

Flauta - cisza na wodzie, brak wiatru, lustrzana tafla wody.

Fleuta - holenderski trzymasztowy statek handlowy o mieszanym ożaglowaniu - żagle rejowe na pierwszym i drugim maszcie oraz łacińskie na ostatnim używany w XVII w. Fleuta miała charakterystyczny kształt kadłuba, obły w części dolnej, zwężający się w partiach górnych. Duże powierzchnie żagli i niskie nadbudówki czyniły fleuty jednostkami o dużej prędkości i sprawności morskiej.

Fok - główny żagiel na przednim maszcie, lub przedni żagiel na jachcie jednomasztowym.

Fokmaszt - pierwszy maszt na jachcie co najmniej dwumasztowym.

Foksztaksel - na niewielkich jednostkach najbliższy masztu trójkątny żagiel przedni. Na dużym żaglowcu pierwszy od pokładu (najniższy) żagiel rejowy ustawiony na pierwszym maszcie.

Fordek - pokład dziobowy.

Fordewind - kurs z wiatrem.

Forpik - przedni wodoszczelny przedział statku.

Frachtowiec - statek towarowy.

Fregata - żaglowiec o 3-5 masztach, o ożaglowaniu rejowym na wszystkich masztach. Na ostatnim z masztów umieszczany jest dodatkowo gaflowy bezan.

Furta działowa - otwór w kadłubie statku, przez który strzela się z dział. W czasie żeglugi furty zamyka się klapami zawiasowymi otwieranymi na zewnątrz.

do góry

G

Gafel - ustawione ukośnie drzewce, zaczepione jednym końcem do masztu, do którego umocowany jest górny lik żagla.

Gafelfał - lina służąca do podnoszenia pięty gafla.

Gaja - linka służąca do obracania bomu ładowniczego w poziomie.

Gala banderowa - uroczysta dekoracja okrętu wojennego.

Gala flagowa - uroczysta dekoracja okrętu handlowego.

Galar - prymitywny statek rzeczny z XVI-XX w., zazwyczaj małego zanurzenia i kontenerowego (prawie równoległościennego) kształtu, o napędzie wiosłowym, czasem żaglowym.

Galeas - żaglowo - wiosłowy okręt wojenny z XV - XVII w.

Galeon - duży, zazwyczaj wojenny statek żaglowy, zwykle czteromasztowy o ożaglowaniu rejowym na masztach przednich i żaglu łacińskim na tylnym, nieraz na dwóch tylnych masztach używany w XV - XVIII w. Posiadał charakterystyczny niski, wydłużony dziób, wysoki kasztel rufowy oraz żagiel podbukszprytowy.

Galeota - nieduży żaglowiec do 200 ton z XVI - XIX w.

Galera - początkowo (wczesne średniowiecze) duży wiosłowy okręt wojenny rejonu Morza Śródziemnego. Później (aż po wiek XVIII), duży wojenny żaglowiec o dwóch lub trzech masztach z żaglami łacińskimi. Charakterystyczna jest dla galery wysoka nadbudówka rufowa uzbrojona baterią dział.

Galion - ozdoba dziobowa w postaci drewnianej, najczęściej polichromowanej rzeźby, umieszczana pod bukszprytem.

Garda - zakończenie pięty gafla lub bomu w kształcie widełek, obejmujących maszt i zamkniętych raksklotami.

Gejtawa - lina służąca do podciągnięcia do rei dolnego rogu (rogu szotowego) żagla rejowego przy jego sprzątaniu. Biegnie od rogu żagla, przez blok na maszcie, na pokład. Przy sprzątaniu żagla (dociąganiu do rei linami z pokładu) wybiera się prawą i lewą gejtawę, po uprzednim wyluzowaniu lin zwanych szotami, które obciągają żagiel do dołu. Po wybraniu gejtaw wybiera się gordingi.

Genua - rodzaj żagla o dużym wybrzuszeniu, sięgającego od dziobu prawie aż po rufę.

Gik - bom na małych jachtach.

Głowica falochronu - zakończenie falochronu w miejscu, gdzie znajduje się wejście do portu.

Gording - jedna z lin służąca do sprzątania żagla rejowego (odciągania go do rei z pokładu). Jest przymocowana do dolnego liku żagla, następnie przechodzi przez kilka pierścieni (baranków) i przez blok biegnie na pokład. Przez wybranie gordingów, po uprzednim zluzowaniu szotów obciągających żagiel do dołu i wybraniu gejtaw, żagiel zostaje sprzątnięty (podobnie jak żaluzja okienna). Dla ostatecznego zwinięcia żagla trzeba wejść na reję, porządnie ułożyć fałdy płótna i przywiązać do rei.

GPS - satelitarny system lokalizacji.

Greting - 1. drabinka z klamer stalowych umocowanych do pionowych ścian , 2. drewniane wyłożenie podłogi w kokpicie

Grot - największy żagiel na grotmaszcie (główny).

Grotmaszt - na statkach dwumasztowych - maszt największy, na trzymasztowych - środkowy, na wielomasztowcach - wszystkie środkowe numerowane od dziobu.

Gródź - ściana poprzeczna lub podłużna, spełniająca w kadłubie rolę konstrukcyjną.

Grumot - kółko zwinięte z jednej pokrętki liny, końce liny owija się wokoło obwodu pokrętki.

do góry

H

Hals - położenie żaglowca, jachtu w ruchu względem wiatru. Jeśli wiatr wieje z lewej burty, to statek "idzie lewym halsem". Również odcinek drogi od zwrotu do zwrotu, a więc przebyty jednym halsem. Także linka mocująca róg żagla do drzewca.

Handszpak - przeważnie drewniany drążek długości 1-2 metrów, wsuwany w odpowiednie otwory w kabestanie. Za pomocą handszpaka i siły rąk ludzkich wprawia się kabestan w ruch.

Heling - ława montażowa do budowy jachtów.

Hilo - (wym. Ajlo) raj wszystkich żeglarzy; po odejściu na wieczną wachtę żeglarze wierzą, że spotkają się wszyscy w krainie wiecznej szczęśliwości - w Hilo.

Hisować - podnieść żagiel.

Holk - żaglowiec na wodach północnych XV w.

Horyzont - (pochodzi od greckiego horizon czyli "granica") linia łącząca oko obserwatora ze środkiem Ziemi jest linią pionu. Jeśli przez oko obserwatora przeprowadzić płaszczyznę prostopadłą do linii jego pionu, będzie to płaszczyzna horyzontu pozornego, czyli horyzontu obserwatora. A jeżeli płaszczyznę poprowadzić prostopadle do linii pionu obserwatora przez środek Ziemi - będzie to linia horyzontu rzeczywistego, czyli horyzont astronomiczny.

Hulk - 1. odmiana karaki, okręt żaglowy z XV - XVII w., 2. stary, wycofany z normalnej eksploatacji statek, który przycumowany lub zakotwiczony w porcie służy jako hotel, magazyn itp.

do góry

I

Iluminator - okno.

Izba Morska - organ orzekający w sprawach wypadków i naruszenia przepisów na morzu.

Izobaty - linie na mapie łączące miejsca o tej samej głębokości, dają obrazprofilu dna.

do góry

J

Jabłko - drewniana gałka stanowiąca zakończenie np. topu masztu, w którym znajdują się bloki.

Jacht - jednostka pływająca, wyłącznie do celów sportowych i turystycznych. Zwyczajowo małe jachty żaglowe określa się mianem łodzi żaglowej. Jachty można pogrupować ze względu na różne kryteria, którymi są, m.in.: główne źródło napędu (żaglowe, motorowe i ich kombinacje), rodzaj stateczności poprzecznej (mieczowe, balastowe, balastowo – mieczowe), rejon żeglugi i przeznaczenie (regatowe, turystyczno - regatowe, turystyczne, przeznaczone do szkolenia).

Jaksztag - stalowy biegnący wzdłuż rei pręt, do którego przymocowany jest żagiel; służy też jako uchwyt dla pracujących na rei marynarzy.

Jol - dwumasztowiec z tylnym żaglem wielkości 1/3 grotżagla i urządzeniem sterowym przed bezanmasztem - patrząc od dziobu.

Jumper - talia na maszcie trawlera do wyciągania matni z rybami na pokład.

Jumpsailng - rozpórka umocowana do masztu do napięcia jumpsztagu.

Jumpsztag - stalowa lina zabezpieczająca górną część masztu przed wygięciem.

Junga - chłopiec okrętowy.

Juzing - cienka linka do różnych robót bosmańskich.

do góry

K

Kabel - jednostka odległości, 1 kabel=1/10 mili morskiej = 185,2 m.

Kabelgat - komora linowa.

Kabestan - rodzaj kołowrotu służący do wybierania lin.

Kabina (kajuta) - pomieszczenie mieszkalne lub specjalistyczne.

Kabotaż - żegluga przybrzeżna między portami tego samego państwa, uprawiana z reguły wyłącznie przez flotę tego państwa. Najczęściej jest to kabotaż mały - uprawiany w obrębie jednego morza, utożsamiany z żeglugą przybrzeżną. Kabotaż wielki jest żeglugą między portami tego samego państwa, lecz leżącymi na wybrzeżach różnych mórz.

Kadet (Junga) - szkolący się podczas rejsu praktykant, potocznie nowicjusz, młody adept żeglarstwa.

Kadłub - zasadnicza część konstrukcji jachtu, dzielona na podwodzie (część zanurzona) oraz nadwodzie (ponad powierzchnią wody).

Kajuta - zobacz - kabina.

Kambuz – kuchnia jachtowa, statkowa.

Kapa - zejście z pokładu do wewnątrz, nakryte wodoszczelną obudową.

Kaper - armator lub dowódca, również członek załogi uzbrojonego statku handlowego, walczący na własny koszt i ryzyko w służbie swego prowadzącego wojnę mocodawcy (państwa lub miasta), który oprócz znacznego udziału w zdobyczy zapewniał mu ochronę prawną.

Kapitan - osoba pełniąca funkcję dowódcy statku.

Kapłak - dawniej dodatkowe wynagrodzenie płacone kapitanowi za opiekę nad ładunkiem.

Kapok - kamizelka ratunkowa.

Karabińczyk - metalowy element do mocowania sztaksli na sztagu.

Karaka - duży żaglowiec handlowy z XV - XVII w. Trzymasztowy o ożaglowaniu rejowym na maszcie pierwszym, dwu żaglach rejowych na maszcie drugim oraz żaglu łacińskim lub lugrowym. Posiadający czasem mały żagiel rejowy pod bukszprytem oraz charakterystyczną budowę kadłuba z wnoszącym się nad nim kasztelem dziobowym i rufowym. Zwykle uzbrojony w działa ustawione na pokładzie dziobowym oraz przednim kasztelu.

Karawela - niewielki 2-3 masztowy statek żaglowy z żaglem łacińskim używany w XIII - XVI w. Posiadający kasztel rufowy i działa na pokładzie kasztelu.

Kasztel – wysoka, nieraz kilkupokładowa nadbudówka na dziobie i rufie dawnych żaglowców; znajdowały się w nim pomieszczenia dla oficerów, a także umieszczano tam działa; kasztele były zwykle bogato ozdabiane z zewnątrz rzeźbami i malowidłami

Katamaran - łódź lub statek o dwóch sztywno połączonych kadłubach, bądź - w przypadku łodzi - o jednym kadłubie z bocznym pływakiem umocowanym na wysięgnikach.

Kaszyca - mała sztuczna wysepka w porcie do umieszczania na niej znaków nawigacyjnych.

Kausza - (chomątko) metalowe okucie o kształcie kroplowym, umieszczane w uchu liny stalowej albo włókiennej dla ochrony jej przed przecieraniem się.

Kecz - dwumasztowiec o ożaglowaniu trójkątnym lub rejowym, tylnym żaglem o powierzchni 1/2 grotżagla i urządzeniu sterowym za bezanmasztem patrząc od dziobu.

Kecz sztakslowy - dwumasztowiec ze sztakslami i apslami, maszt przedni wyższy od masztu tylnego

Keja - nabrzeże uzbrojone w urządzenia cumownicze, np. polery.

Ket - jednostka o jednym żaglu - grotżaglu.

Kil (stępka) - główna, wzdłużna belka konstrukcyjna kadłuba (jachtu). Do niej przymocowane są wręgi szkieletu kadłuba.

Kilson - nakładka na kilu, w której umocowuje się piętę masztu.

Kilwater (ślad torowy) - zawirowanie wody za rufą poruszającego się statku, układające się w widoczny ślad na powierzchni wody.

Kingston - toaleta na statku.

Kipa - drewniane lub metalowe oczko umocowane do pokładu do przeprowadzania szotów żagli.

Klang - pojedyncze uderzenie w dzwon oznaczające "pięć minut przed zmianą wachty".

Klar - porządek na statku.

Klepki - długie listwy drewniane stanowiące poszycie burt i pokładu.

Kliper - szybki żaglowiec o ożaglowaniu rejowym do 100 ton, używany w II połowie XIX w. Charakteryzujący się dużymi rozmiarami, hydrodynamicznym kształtem kadłuba i dużą powierzchnią żagli. Rozwijał prędkość maksymalnie do 20 węzłów. Klipry w ostatnich latach rozwoju budowano ze stali, dotrwały one nawet do połowy XX wieku.

Kliwer - trójkątny żagiel przedni, podnoszony na sztagu umocowanym do bukszprytu.

Kluza - owalny, okuty otwór w pokładzie, burcie lub nadburciu statku, przez który przeprowadza się cumy lub łańcuch kotwiczny. Pełni funkcję prowadnicy podczas ruchu liny. Odmianę kluzy stanowi półkluza.

Knaga - drewniany lub metalowy element osprzętu jachtu, mocowany do pokładu lub masztu. Ma kształt rogów i służy do obkładania lin.

Knecht - słupek służący do wiązania cum, zobacz także poler.

Kofferdam - pusty przedział wodoszczelny na zbiornikowcu, oddzielający zbiorniki od pomieszczeń mieszkalnych.

Koga - żaglowy statek handlowy używany na Bałtyku XII - XV w.

Koja - łóżko na statku, jachcie.

Kokpit - pomieszczenie dla załogi w części rufowej nieosłonięte lub częściowo osłonięte pokładem.

Kołkownica - przymocowana do nadburcia lub masztu belka z otworami na kołki, na których okłada się liny

Kołnierz - brezentowa osłona otworu na pokładzie, przez który przechodzi maszt.

Kolumna masztu - najniższa część masztu, jeżeli ze względu na swoją wysokość musi być wykonany z kilku odcinków. Powyżej kolumny znajduje się stenga, bramstenga, itd. Dolny koniec kolumny, tzw. pięta masztu, oparta jest o stępkę.

Komięga - łódź wiosłowa używana na polskich rzekach w XVI - XIX w.

Komodor - dowódca zespołu okrętów i statków.

Kongestia - postój statku na redzie spowodowany brakiem miejsca w porcie.

Kontenerowiec - statek dostosowany do przewozu ładunków w pojemnikach zwanych kontenerami, co umożliwia szybki wyładunek i załadunek statku.

Kontrafał - lina przymocowana do górnego rogu żagla, służąca do ściągania go na pokład, po uprzednim wyluzowaniu fału.

Kontraszot - lina działająca w przeciwnym kierunku niż szot i służąca do trzymania bomu.

Kordzik - boczna, biała broń oficerów marynarki wojennej.

Korsarze - 1. obecnie uzbrojone grupy ludzi napadające na statki handlowe szybszymi łodziami, 2. dawniej piraci na usługach korony

Kotek - puszysta opaska wykonana z pokrętek zużytych lin pociętych na kilkunastocentymetrowe odcinki, owiniętych wokół lin takielunku stałego w miejscach, w których dotyka do nich żagiel, w celu ochronienia go przed przecieraniem.

Korweta - żaglowy okręt wojenny (400 - 600 ton) XVII - XIX w.

Kotbelka - belka lub mały żurawik.

Kotwica - ciężkie stalowe urządzenie z zębami lub łapami, które po opadnięciu na dno zagłębia się w grunt i utrzymuje statek w miejscu.

Krawat - wąski pas płótna lub kawałek liny, którym przymocowuje się zwinięty żagiel do bomu.

Kreba - zagrodzenie po obu stronach lugra, do kreby spadają ryby z matni.

Krętnik - końcówka łańcucha kotwicznego zabezpieczająca go przed skręceniem.

Krypa - barka rzeczna lub portowa.

Kuter - statek rybacki do 180 ton, ożaglowanie bermudzkie.

Kuter bermudzki - jednomasztowiec z dwoma sztakslami na przedzie: fok i kliwer oraz z tyłu grot.

Kuter gaflowy - jednomasztowiec z masztem ustawionym prawie centralnie z trzema sztakslami: fok, kliwer, latacz.

Kubryk - większe wspólne pomieszczenie mieszkalne.

Kuk - kucharz na statku, jachcie lub żaglowcu.

Kurs - kąt zawarty między południkiem a linią symetrii statku.

do góry

L

Laska Jakuba - proste urządzenie (kątomierz) służące do określania wysokości ciał niebieskich ponad horyzontem. Konstrukcja - listwa z podziałką, po której przesuwa się prostopadła poprzeczka.

Latacz - trójkątny żagiel na pierwszym od dziobu sztagu od góry.

Latarniowiec - Statek o specjalnej konstrukcji i wyposażeniu, swego rodzaju pływająca latarnia morska, kotwiczony w istotnych nawigacyjnie miejscach. Charakteryzujący się silnym źródłem światła, niezawodnym urządzeniem kotwicznym i czerwoną (zwykle) barwą. Zwykle wyposażony w radiostacje nadającą specjalne sygnały.

Laszt - część pokładu lugra między krebami, gdzie stoją rybacy wybierający sieć.

Liburna - 0 wiosłowy, szybki, zwrotny rzymski okręt wojenny z początku ery.

Lik - krawędź żagla. Żagiel trójkątny ma trzy liki: przedni, tylny i dolny.

Liklina - Lina wszyta w krawędzie żagla.

Likszpara - rowek na całej długości masztu, w który wchodzi przedni lik żagla.

Liniowy okręt - zwykle duży lub średniej wielkości żaglowiec o dużej sile ognia.

Lizel - mały, prostokątny żagiel rozpinany dodatkowo na zewnątrz zasadniczego olinowania rejowego w szczególnie sprzyjających warunkach pogodowych.

Luk - zamykany pokrywą otwór w pokładzie.

Luwers - zobacz - Remizka.

Łajba - w gwarze marynarskiej statek stary i powolny.

do góry

M

Manca - sieć zastawna ustawiona przy dnie.

Matnia - część sieci tworząca worek.

Marconi Ożaglowanie - zobacz - ożaglowanie Bermudzkie.

Marlinka - umocowana do bomu lub masztu zastępuje likszparę.

Mars - platforma zwykle w miejscu połączenia kolumny ze stengą.

Marsreja - druga od dołu reja na maszcie np. fokmarsreja.

Marszpikiel - stalowy stożek (około 30 cm) używany do wykonywania splotów na linach stalowych.

Marsel - zobacz - Marsżagiel.

Marsżagiel - żagiel rozpięty na marsrei.

Masowiec - statek przystosowany do przewozu suchych ładunków masowych, jak ruda, węgiel, zboże itp.

Maszt - główne drzewce pionowe omasztowania statków żaglowych.

Mayday - sygnał radiofoniczny, oznaczający wezwanie pomocy na morzu.

Merk - godło rybackie umieszczane na sprzęcie.

Mesa - wspólne pomieszczenie na statku do wypoczynku oraz jadalnia.

Miecz - cienka płyta metalowa lub drewniana wysuwana z dna jachtu w celu przeciwdziałania dryfowi (wyjątek stanowią miecze "holenderskie" opuszczane po burtach statku).

Mila morska - jednostka miary odległości na morzu. Jest to długość łuku południka ziemskiego odpowiadająca jednej minucie kątowej równa 1852m.

Mostek - nadbudówka, gdzie znajdują się wszystkie niezbędne urządzenia i przyrządy do kierowania, punkt dowodzenia na statku.

Musterrola - zatwierdzona lista załogi statku.

do góry

N

Nadbudówka - konstrukcja, niekiedy kilkupiętrowa, wznosząca się ponad pokład statku, zazwyczaj od burty do burty. Zwiększa ona użyteczną objętość statku, zmniejszając jednak stateczność i zdolność żeglugową.

Nadwachta - część załogi, która ma objąć następną wachtę.

Nagiel – kołek drewniany lub metalowy z kołnierzem pośrodku, który wkłada się do kołkownicy i na nim obkłada się liny.

Naktuz - podstawa kompasu.

Namiar - kierunek od obserwatora na widoczny przedmiot określony w stopniach do linii pn.-pd. Dwa przecinające się namiary wyznaczają pozycję statku.

Nawa - żaglowe statki do ok. 1000 ton, używane w XII - XV w.

Nawigacja - nauka o bezpiecznym prowadzeniu żeglugi po morzu z punktu wyjścia do punktu docelowego i sposobach określania na mapie pozycji statku.

Nef - najwcześniejszy typ statku towarowego XII - XIII w.

Net - sieć zastawna do połowu ryb dennych.

Netraum - zobacz - Repownia.

Niewód - sieć w kształcie worka ze skrzydłami zagarniającymi ryby.

Nok - wolny koniec drzewca (np. bomu, rei, gafla).

do góry

O

Obciągacz - linka z wielokrążkiem służąca do utrzymania bomu w położeniu zapewniającym najlepszą pracę żagla.

Obło - zaokrąglenie kadłuba w miejscu, w którym dno przechodzi w burtę.

Obłożyć - zamocować linę na polerze, knadze, kołku.

Ochmistrz - członek załogi zajmujący się sprawami bytowymi załogi.

Odbijacz - rodzaj poduszki uplecionej z liny, płótna lub gumy, ochraniającej burtę przed ocieraniem o wybrzeże lub sąsiadujący statek.

Odlichtowanie - wyładowanie części ładunku statku, żeby mógł wejść na płytszą wodę.

Oktant - pierwszy dokładny przyrząd nawigacyjny służący do pomiaru wysokości kątowej nad horyzontem ciał niebieskich. Od XVIII w. zastąpiony został przez sekstant.

Opętnik - otwór w pokładzie, przez który przechodzi kolumna masztu.

Osprzęt - urządzenia zamocowane na stałe na statku.

Ożaglowanie - zespół wszystkich żagli podnoszonych na statku żaglowym. Wyróżnia się ożaglowanie:

- rejowe, z czworokątnym żaglem (prostokąt, trapez) zawieszonym na rei, która dzięki przegubowemu zamocowaniu na maszcie umożliwia obrót żagla o kilkadziesiąt stopni w obu kierunkach, w płaszczyźnie poziomej wokół masztu.

- gaflowe, z czworokątnym żaglem przymocowanym do masztu, bomu i gafla, dzięki czemu możliwe jest uzyskanie dużej powierzchni żagla. Posiada niską sprawność podczas żeglugi ostro na wiatr. Jedną z odmian ożaglowania gaflowego jest huari.

- lugrowe, z czworokątnym żaglem rozpiętym na ukośnie podniesionej rejce i (zwykle) poziomym dolnym bomie. Wystającą nieco poza maszt w stronę dziobu rejkę podnosi się za pomocą jednego fału.

- łacińskie, charakterystyczne dla obszaru Morza Śródziemnego (obecnie tylko na małych łodziach rybackich), z trójkątnym żaglem zamocowanym do długiej rejki zawieszonej skośnie na maszcie.

- skośne, ożaglowanie suche, rodzaj ożaglowania składającego się z żagli trójkątnych lub czworokątnych, których przednia krawędź zawsze usytuowana jest w płaszczyźnie symetrii jachtu. Żagle mogą, w stosunku do płaszczyzny symetrii, obracać się prawie do kąta prostego na obydwie burty.

- bermudzkie (Marconi), typ ożaglowania z dużym trójkątnym żaglem przymocowanym do masztu i bomu, najczęściej stosowana podczas regat ze względu na możliwe wykorzystanie prawie przy każdym kierunku wiatru.

- rozprzowe, typ ożaglowania z prostokątnym żaglem przymocowanym do masztu i do rozprzy, która przebiega od dolnej części masztu do górnego rogu żagla po jego przekątnej. Ten typ ożaglowania jest stosowany na barkach i niektórych mniejszych statkach rybackich.

do góry

P

Paduny - liny biegnące od szczytu steng do burt za wantami.

Pagaj - potoczna nazwa małego wiosła.

Panfiwa - średniowieczny statek wiosłowo - żaglowy o jednym maszcie.

Pawęż - deska stanowiąca rufowe zakończenia kadłuba jachtu.

Pelengator - zobacz namiernik.

Perta - lina pod reją, na której marynarze opierają nogi podczas pracy.

Pięta - koniec drzewca, którym jest ono umocowane do innego drzewca kadłuba lub części szkieletu statku.

Pik - górny, najwyższy róg żagla gaflowego przymocowany do noku gafla.

Pikfał - lina służąca do podnoszenia pikowego rogu gafla.

Pilers - stalowa podpórka masztu między kilsonem a piętą.

Pilot - pracownik kapitanatu portu znający wody portowe i przepisy, pomagający kapitanowi bezpiecznie wprowadzić statek do portu.

Pinka - okręt żaglowy służący do osłony dużych okrętów używany w XV - XVII w.

Pirat - rozbójnik morski wyjęty spod prawa. Przeważnie marynarze, którzy podnieśli otwarty bunt przeciwko kapitanom i dyscyplinie oraz nieludzkim karom, jakie obowiązywały na okrętach. Przyłączali się do nich członkowie załóg opanowanych okrętów, przeważnie z chęci szybkiego zdobycia majątku. Piractwo wytworzyło organizację rządzącą się własnymi prawami i srogą dyscypliną oraz mającą swe symbole - trupią czaszkę ze skrzyżowanymi piszczelami.

Pirs - prostopadły do nabrzeża, betonowy lub drewniany pomost wybiegający w głąb basenu portowego, wyposażony w urządzenia cumownicze i rozładunkowe.

Plaster - warstwa płótna lub drewna służąca do zatkania powstałego otworu w podwodnej części kadłuba.

Pławnica - typ sieci rybackiej.

Pławy - pływające znaki nawigacyjne służące do oznaczania przeszkód, torów wodnych i miejsc, w których należy zmieniać kurs.

Pochwa - wąska kieszeń, naszyta na żagiel, z przeznaczeniem na listwę.

Podwięź - stalowe uchwyty na burcie jachtu do mocowania want.

Pokładnik - część szkieletu kadłuba, do którego przymocowany jest pokład statku. Zazwyczaj pokładnik biegnie poprzecznie od jednej do drugiej burty.

Pokładówka - konstrukcja stanowiąca pokrycie otworów w pokładzie lub będąca lokalnym podwyższeniem przestrzeni podpokładowej. Niekiedy pokładówka bywa wyposażona w iluminatory, urządzenia wentylacyjne, itp.

Pokrętka - nić lub stalowy drut, z których skręca się linę.

Poler - zobacz - Knecht.

Półkluza - odmiana kluzy. Będąca częściowo otwartą formą otworu. Umożliwia szybkie wkładanie i wyjmowanie liny.

Półwiatr - wiatr wiejący prostopadle do burty statku.

Pomeranka - łódź wiosłowo - żaglowa do połowów na Bałtyku.

Pokład - pozioma konstrukcja zamykająca od góry kadłub (pokład górny) lub nadbudówkę statku, albo stanowiąca ich poziomą przegrodę (np. wodoszczelny pokład główny).

Port - miejsce osłonięte od działania fal, przeznaczone do okresowego kotwiczenia statków i do przeładunków.

Półkluza - otwarte u góry okucie, zabezpieczające przed ocieraniem burty przez cumy.

Pólmaszt - służy jako punkt oparcia bomu ładowniczego.

Poszycie kadłuba - zewnętrzna płaszczyzna kadłuba statku. Może być drewniane(łączone np. na styk lub na zakładkę), stalowe, z tworzyw syntetycznych.

Prosiak - ruchomy ciężar zawieszony na linie kotwicznej zwiększający siłę trzymania kotwicy.

Przesuwanie, przeciąganie - czynność polegająca na przemieszczaniu statku bez napędu, wyłącznie przy pomocy cum (np. w porcie).

Psia Wachta - wachta trwająca od 00.00 do 04.00.

do góry

R

Radełko - stalowe kółko do uszczelniania szpar poszycia pokładu przy pomocy spoiwa.

Raksa - rodzaj karabińczyka służącego do mocowania żagli trójkątnych do sztagów, po których suwa się swobodnie.

Rakskloty - drewniane kulki nawleczone na linkę zamykającą szponę gafla.

Reda - obszar wodny przed portem o małej głębokości używany do bezpiecznego kotwiczenia statków oczekujących na wejście do portu.

Reflina - przechodzi przez otwory (remizki) w tylnym liku żagla, służy do ściągania go do bomu.

Refpatent - urządzenie pozwalające obracać bom wokół osi, zmniejszając powierzchnię żagla.

Refowanie - zmniejszanie powierzchni żagla poprzez jego zwijanie.

Refsejzingi - służą do obwiązywania zrefowanej części żagla.

Reja - poziome drzewce przytwierdzone w środku długości do masztu lub stengi służące do mocowania górnego liku żagla prostokątnego. Reje dawnych żaglowców wykonane były z drewna, obecnie z lekkich stopów metali.

Reling - barierka wokół pokładu, składająca się ze słupków i stalowej linki.

Remizka - obszyty nicią lub okuty otwór w żaglu.

Rener - stalowa lina zakończona hakiem przechodząca przez blok bomu ładowniczego.

Repownia - pomieszczenie na sieci.

Rękawica bosmańska - spełnia funkcję naparstka.

Rostry - ażurowy pokład na wspornikach, na łodzie ratunkowe.

Roztaklować - zdjąć olinowanie i żagle ze statku (czasami również i maszty).

Róża wiatrów - schemat rysunkowy oparty na systemie rumbowym. Służy do określania kierunków wiania wiatrów.

Rufa - tylna część kadłuba statku.

Rumb - kąt stanowiący 1/32 okręgu koła i wynoszący 11,1/4°, służy do określania kursu lub kierunku wiatru.

Rumpel - drążek zamocowany do głowy trzonu steru, za pomocą którego zmienia się położenie steru.

Runner - marynarz pełniący służbę ratowniczą na statku holowanym przez statek ratowniczy.

Rybka - środkowa deska (klepka) drewnianego pokładu.

Rzutka - linka z ciężarkiem do podawania liny.

do góry

S

Saling - połączenie stengi z bramstengą, na mniejszych jachtach rozpórki do want.

Sążeń - jednostka miary równa 182,9 cm (6 stóp). Używana na angielskich mapach do podawania głębokości.

Segars - nałożony na maszt pierścień, do którego mocuje się przedni lik żagla przy ożaglowaniu gaflowym.

Sejzing - linka służąca do tymczasowego zamocowania części osprzętu.

Semafor - system sygnalizacji optycznej między statkami za pomocą dwóch ręcznych chorągiewek.

Siłownia - pomieszczenie, gdzie montowane są: silnik główny, agregaty oraz niektóre urządzenia instalacji elektrycznej.

Skajlajt - zobacz - Świetlik.

Skampaweja - wiosłowo - żaglowa rosyjska galera używana XVIII w.

Slip - urządzenie do wyciągania lub wodowania mniejszych statków na ląd.

Slup - jednostka jednomasztowa z dwoma żaglami – głównym rozpinanym na maszcie –grotem i przednim - fokiem.

Sluter - jednomasztowiec z dwoma sztakslami mocowanymi na dziobie w tym samym miejscu: fok, kliwer.

Snekkar - wiosłowo - żaglowy okręt wojenny Wikingów do ok. 40 wioseł.

Sniga - mniejszy od kogi statek do 100 ton z XIV - XV w.

SOS - sygnał nadawany za pomocą wszelkich dostępnych środków przez statki potrzebujące natychmiastowej pomocy. Skrót od angielskiego Save Our Souls - Ratujcie Nasze Dusze.

Spardek - pokład środkowej nadbudowy.

Spinaker - dodatkowy żagiel stawiany przy żegludze z wiatrem, lekki, zazwyczaj bardzo kolorowy, rozpinany zazwyczaj na dodatkowym bomie.

Stenga - przedłużenie kolumny masztu.

Stensztag - sztag mocowany na maszcie między salingiem i topem, jeśli na jachcie jest więcej sztagów.

Stenwanta - wanta zamocowana na stendze.

Ster - urządzenie do sterowania statkiem składające się z trzonu, pióra i rumpla.

Stermaszt - ostatni maszt licząc od dziobu.

Sterling - deska do prac wywieszona za burtę.

Stewa - część szkieletu, dziobowa - dziobnica, rufowa - tylnica.

Steward - członek załogi usługujący przy posiłkach.

Stopa - miara długości równa 0,3048 m, używana na angielskich mapach nawigacyjnych do oznaczania zanurzenia statku i w żegludze, np. do oznaczania małych głębokości.

Striper - rybak wyspecjalizowany w patroszeniu ryb.

Supercargo - osoba sprawiająca opiekę nad ładunkiem statku i reprezentująca właściciela statku.

Szalupa - większa łódź na statku, zwykle ratunkowa.

Szebeka - żaglowo - wiosłowy okręt wojenny używany na Morzu Śródziemnym XVIII w.

Szekla - wygięty w podkowę pręt stalowy, na końcach ma otwory do wkładania bolca z gwintem, służący do łączenia ze sobą lin, jak i innych części osprzętu.

Szklanki - uderzenia w dzwon okrętowy odmierzające czas co pół godziny, 8 szklanek na 4 godziny.

Szkuner - statek żaglowy 2-3 masztowy, przedni maszt niższy od tylniego, obecnie szkoleniowy.

Szkuner Rejowy - szkuner, który na przednim maszcie (fokmaszcie) nosi dodatkowo dwie reje lub więcej.

Szkuta - średniowieczny statek żaglowy jednomasztowy 80 - 160 ton.

Szot - lina umocowana do bomu lub rogu szotowego żagla celem ustawienia go pod odpowiednim kątem względem wiatru.

Szplajs - stałe połączenie dwóch lin poprzez splecenie.

Szpona - zobacz - Garda.

Sztafok - pierwszy w stronę dziobu trójkątny żagiel fokmasztu.

Sztag - stalowa lina zabezpieczająca maszt przed wygięciem się, służy również do rozpinania trójkątnych żagli przednich - kliwrów.

Sztaksel - trójkątny żagiel zawieszany przednim likiem na sztagu. Podnoszony na dziobie lub między masztami.

Sztauowanie - rozmieszczanie ładunków w ładowniach statku w sposób zabezpieczający te ładunki przed uszkodzeniem, z uwzględnieniem kolejności ich wyładunku oraz bez naruszenia stateczności statku.

Sztil - zobacz - Flauta.

Sztorman - żeglarz pełniący samodzielną służbę oficera wachtowego.

Sztormlina - lina rozciągnięta na pewnej wysokości nad pokładem, zabezpieczająca członków załogi przed wypadnięciem lub zmyciem przez fale.

Sztormreling - otaczająca pokład bariera z liny podpartej na słupkach (stójkach), chroniąca załogę przed wypadnięciem za burtę.

Sztormtrap - drabina pilotowa - sznurowana z drewnianymi stopniami.

Sztrandowanie - zamierzone wyrzucenia statku na brzeg lub wejście na mieliznę w celu uratowania go przed zatonięciem lub rozbiciem.

Szyb - pionowy przedział przechodzący przez kilka pokładów.

Szyper - potoczna nazwa kapitana mniejszego statku.

do góry

Ś

Świetlik - okno w pokładzie służące do oświetlenia i wietrzenia.

Ściągacz - urządzenie do regulowania napięcia lin stalowych

do góry

T

Takielunek - olinowanie żaglowca wraz z osprzętem łączącym to olinowanie z pokładem, masztami, żaglami.

Takle - linki z haczykami wędkarskimi do połowu ryb.

Taklowanie - zakładanie olinowania stałego lub ruchomego .

Talia - (wielokrążek)system dwóch jedno- lub wielokrążkowych bloków, przez które biegnie lina, pozwalający na pokonanie dużej siły za pomocą wielokrotnie mniejszej siły. Stosowana do podnoszenia ciężarów i wybierania żagli.

Targan - nasmołowane pakuły do uszczelniania.

Tender - statek zaopatrujący inne statki w paliwo, żywność.

Tent - dach z płótna rozpinany na pokładzie w celu ochrony przed działaniem deszczu lub słońca.

Top - szczyt drzewca pionowego.

Topenanta - lina podtrzymująca noki rei lub bomu.

Topsel - górny żagiel masztu, używany podczas niezbyt silnych wiatrów.

Trajsel - trójkątny żagiel sztormowy mocowany do masztu.

Trałowanie - połów przy użyciu sieci ciągnionych przez statek. Statek dokonujący takiego łowienia nazywany jest trałowcem.

Trap - schody skośnie zawieszone wzdłuż burty.

Tramp - statek towarowy pływający na stałej linii żeglugowej.

Trawers - kierunek prostopadły do osi symetrii statku i do jego kursu.

Triera - grecki okręt wiosłowo - żaglowy z VI - III w. p.n.e.

Trimaran - łódź lub statek o trzech sztywno połączonych kadłubach, bądź w przypadku łodzi o jednym kadłubie - z dwoma bocznymi pływakami na wysięgnikach.

Trumsel - najwyższy żagiel rejowy.

Trym - przechylenie statku w stronę dziobu lub rufy.

do góry

U

Ubijak - specjalne dłuto, za pomocą którego utyka się sznur bawełniany między klepkami poszycia.

Ucho - zagicie w kształcie pętli, splecenie liny. W ucha zakłada się zwykle kausze. Za ucha mocuje się liny do części osprzętu, do żagli lub innych części lin.

Umiak - kilkuosobowa łódź eskimoska, składająca się z powłoki wykonanej ze skór zwierzęcych rozpiętej na drewnianym szkielecie.

Unios - partia ładunku podnoszona jednorazowo przez dźwig.

Urząd Morski - organ administracji morskiej na wybrzeżu, pełniący nadzór nad budową i eksploatacją statków i portów morskich ze względu na bezpieczeństwo żeglugi.

do góry

W

Wachta - część załogi, pełniąca służbę na statku w ciągu określonego czasu.

Wanta - stalowa lina (dawniej roślinna) podtrzymująca maszt z boku.

Waterbaksztag - lina łącząca nok bukszprytu z burtą.

Waterfok - zobacz blindżagiel.

Watersztag - lina łącząca nok bukszprytu ze stewą dziobową.

Werp - kotwica pomocnicza.

Węzeł - 1. połączenie dwóch lin lub zawiązanie jednej w określony sposób, 2. jednostka miary prędkości w żegludze równa 1 mili morskiej na godzinę

Wimpel - potoczna nazwa flagi w kształcie trójkąta.

Włok - sieć do połowów morskich rozwierana przez "latawiec".

Wrak - zatopiony statek leżący na dnie.

Wręga - żebro kadłuba dające sztywność poprzeczną.

Wyporność - wyrażona w tonach masa wody wyparta przez statek zanurzony do konstrukcji linii wodnej, równa całkowitemu ciężarowi statku. Służy do określania wielkości okrętów wojennych, które nie przewożą ładunków.

Wzorowy - wioślarz siedzący na pierwszej od rufy ławie łodzi, nadający tempo wiosłowania.

do góry

Z

Zbiornikowiec - statek przeznaczony do przewozu ładunków płynnych, z reguły ropy naftowej i jej produktów. Możliwe jest również przewożenie w jego ładowniach (po ich oczyszczeniu) innych ładunków, np. zboża.

Zejman - potocznie - stary doświadczony marynarz.

Zejściówka - zobacz - Kapa.

Zęza - przylegająca do stępki (kilu) najniżej położona wewnętrzna część kadłuba statku wodnego, gdzie zbierają się rozlane smary i paliwo oraz przeciekająca woda, wypompowywane następnie za burtę.

Ziudwestka - nieprzemakalny kaptur sztormowy zawiązany pod brodą.

Znos - zboczenie statku z kursu pod wpływem prądu morskiego.

Zrębnica - ścianka pionowa wokół luku lub włazu.

Zwrot - manewr wykonywany na jachcie żaglowym polegający na zmianie kursu od bajdewindu jednego halsu do bajdewindu halsu przeciwnego z przejściem linii wiatru dziobem (zwrot przez sztag, zwrot na wiatr) lub z baksztagu jednego halsu halsu na baksztag halsu przeciwnego z przejściem linii wiatru rufą (zwrot przez rufę, zwrot z wiatrem).

do góry

Ż

Żagiel - specjalnie zaprojektowany, wykonany z tkaniny sztucznej lub naturalnej płat, na który działa wiatr, powodując powstanie siły napędzającej jacht żaglowy

Żaglowiec, statek żaglowy - statek, którego głównym napędem są żagle, określenie stosowane przede wszystkim do dużych jednostek (mała nazywana jest jachtem). Współczesne żaglowce są dodatkowo wyposażane w silniki. Do żaglowców należą: ket, slup, kuter, jol, kecz, szkuner, bryg, brygantyna, bark, barkentyna, fregata.

Żmijka - lina służąca do mocowania żagla do masztu (jedna z odmian mocowania).